Βασικά στοιχεία ανατομίας του παγκρέατος.
Το πάγκρεας είναι ενδοκρινής αδένας, με κωνικό σχήμα μήκους 12-15εκ. και βάρους 85-100 γραμμαρίων.
Ανατομικά βρίσκεται βαθιά στην άνω κοιλία μπροστά από την σπονδυλική στήλη, στον ονομαζόμενο οπισθοπεριτοναϊκό χώρο.
Το πάγκρεας χωρίζεται ανατομικά σε κεφαλή, σώμα και ουρά.
Η κεφαλή του παγκρέατος βρίσκεται μέσα στην αγκύλη του δωδεκαδακτύλου ενώ το σώμα και η ουρά περνούν μπροστά από την σπονδυλική στήλη και φτάνουν μέχρι την πύλη του σπλήνα.
Κατά μήκος του παγκρέατος υπάρχει ένας σωλήνας που ξεκινάει από την ουρά και φτάνει μέχρι την κεφαλή του οργάνου και ονομάζεται κύριος παγκρεατικός πόρος ή πόρος του Wirsung.
Ο κύριος παγκρεατικός πόρος εκβάλει στο δωδεκαδάκτυλο.
Ένα εκατοστό πριν την είσοδο του στο δωδεκαδάκτυλο, συνενώνεται με τον χοληδόχο πόρο και σχηματίζουν μια μικρή κοινή πορεία πριν καταλήξουν στην δεύτερη μοίρα του δωδεκαδακτύλου, στο φύμα του Vater. Στην κεφαλή του παγκρέατος υπάρχει και ένας δεύτερος μικρότερος σωλήνας που ονομάζεται επικουρικός παγκρεατικός πόρος ή πόρος του Santorini.
Ουσιαστικά πρόκειται για διακλάδωση του κύριου παγκρεατικού πόρου, ο οποίος εκβάλει και αυτός στην δεύτερη μοίρα του δωδεκαδακτύλου πάνω από το φύμα του Vater.
Τα παγκρεατικά ένζυμα που παράγονται από τα παγκρεατικά κύτταρα μεταφέρονται μέσω του κύριου παγκρεατικού και πολύ λιγότερο μέσο του επικουρικού παγκρεατικού πόρου στο δωδεκαδάκτυλο προκειμένου σε συνεργασία με την χολή να διασπάσουν τις πρωτεΐνες, τα λίπη και το άμυλο των τροφών κατά την διαδικασία της πέψης.
Ο χοληδόχος πόρος πορεύεται πίσω από την κεφαλή του παγκρέατος ενώ το κατώτερο τμήμα του, διέρχεται μέσα από την κεφαλή μέχρι να συνενωθεί με τον κύριο παγκρεατικό πόρο και να καταλήξουν μαζί στην δεύτερη μοίρα του δωδεκαδακτύλου όπου και αποχετεύονται μαζί η χολή από του ήπαρ και τα παγκρεατικά ένζυμα από το πάγκρεας. Η στενή ανατομική σχέση του χοληδόχου πόρου με την κεφαλή του παγκρέατος, είναι και ο λόγω που, ο καρκίνος της κεφαλής προκαλεί στένωση του χοληδόχου πόρου και αποφρακτικό ίκτερο.
Πίσω από το πάγκρεας βρίσκεται η αρχή της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, η κάτω κοίλη φλέβα, η αορτή, το αριστερό επινεφρίδιο και ο αριστερός νεφρός. Η πρόσθια επιφάνεια του παγκρέατος καλύπτεται από το στομάχι. Η κεφαλή του παγκρέατος έρχεται σε επαφή με όλο το μήκος του δωδεκαδακτύλου και εντοπίζεται εντός της αγκύλης του οργάνου, ενώ η ουρά του παγκρέατος έρχεται σε επαφή με την πύλη του σπλήνα. Στο άνω χείλος του παγκρέατος πορεύεται η σπληνική αρτηρία, ενώ η σπληνική φλέβα πορεύεται πίσω από το όργανο και ενώνεται με την κάτω μεσεντέριο φλέβα. Πίσω από την κεφαλή του παγκρέατος, η σπληνική φλέβα ενώνεται με την άνω μεσεντέριο φλέβα και σχηματίζουν την πυλαία φλέβα η οποία αποτελεί το κυριότερο αγγείο που τροφοδοτεί με αίμα το ήπαρ. Λόγω της στενής ανατομικής σχέσης της πυλαίας φλέβας με την κεφαλή του παγκρέατος, είναι συχνή η διήθηση της από νεοπλάσματα που εντοπίζονται στην κεφαλή με συνέπεια ο καρκίνος να θεωρείται ανεγχείρητος. Τέλος μπροστά από το κατώτερο τμήμα της κεφαλής πορεύονται παράλληλα η άνω μεσεντέριος αρτηρία με την άνω μεσεντέριο φλέβα. Η στενή ανατομική σχέση του παγκρέατος, με σημαντικά και μεγάλα αγγεία του σώματος, είναι ο λόγος που τα νεοπλάσματα του οργάνου οδηγούν πολύ γρήγορα σε διήθηση και μεταστάσεις, καθιστώντας καρκίνους του παγκρέατος ακόμα και μικρού μεγέθους ως ανεγχείρητους. Για τον ίδιο λόγω, η χειρουργική αντιμετώπιση των παθήσεων του παγκρέατος, θα πρέπει να εκτελείται από εξειδικευμένους χειρουργούς που έχουν βαθιά γνώση και εμπειρία στην χειρουργική ήπατος χοληφόρων και παγκρέατος.
Ποιες είναι οι λειτουργίες του παγκρέατος;
Το πάγκρεας είναι αδένας με δύο βασικές λειτουργίες. Την εξωκρινή λειτουργία, που αφορά την παραγωγή και έκκριση στο δωδεκαδάκτυλο των παγκρεατικών ενζύμων, που είναι απολύτως απαραίτητα για την πέψη και απορρόφηση των τροφών και την ενδοκρινή λειτουργία, που αφορά κυρίως την έκκριση της ινσουλίνης με την οποία ρυθμίζεται το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα. Οι δύο αυτές λειτουργίες καθιστούν το πάγκρεας, απαραίτητο για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού.
Εξωκρινής λειτουργία. Το 85% των κυττάρων της παγκρεατική μάζας είναι κύτταρα που παράγουν, αποθηκεύουν και εκκρίνουν τα παγκρεατικά ενζυμα. Τα ένζυμα αυτά οδηγούνται μέσο του κύριου παγκρεατικού πόρου, στο φύμα Vater, και αφού πρώτα αναμιχθούν με την χολή που φτάνει μέσο του χοληδόχου πόρου από το ήπαρ, εκρέουν στην δεύτερη μοίρα του δωδεκαδακτύλου μέσο του σφιγκτήρα του Oddi. Ο συνδυασμός των χολικών οξέων και των ενεργοποιημένων παγκρεατικών ενζύμων είναι απαραίτητος για την διάσπαση και την απορρόφηση των πρωτεϊνών, των λιπών και των υδατανθράκων των τροφών. Τα κύρια παγκρεατικά ένζυμα είναι:
- Πρωτεολυτικά (θρυψίνη, χυμοθρυψίνη, ελαστάση, καρβοξυπεπτιδάση). Εκκρίνονται ως ανενεργά προένζυμα, τα οποία ενεργοποιούνται στον αυλό του δωδεκαδακτύλου από το επιγενές ένζυμο εντεροκινάση. Σκοπός των πρωτεολυτικών ενζύμων είναι η διάσπαση των πρωτεϊνών των τροφών.
- Λιπάση. Παράγεται και εκκρίνεται με την ενεργή μορφή της και είναι υπεύθυνη για την διάσπαση των λιπών των τροφών.
- Αμυλάση. Παράγεται και εκκρίνεται με την ενεργή μορφή της και είναι υπεύθυνη για την διάσπαση του γλυκογόνου, του άμυλου και των υδατανθράκων των τροφών.
- Η φωσφολυπάση Α. Εκκρίνεται ως αδρανές προένζυμο και ενεργοποιείται στο δωδεκαδάκτυλο από την θρυψίνη. Η ενεργή φωσφολυπάση Α μετατρέπει την λεκιθίνη της χολής σε λυσολεκιθίνη η οποία είναι βλαπτική για την κυτταρική μεμβράνη. Ο ρόλος της φωσφολυπάσης είναι κυρίως η διάσπαση των κυττάρων (ζωικών ή φυτικών) των τροφών, όπως για παράδειγμα η διάσπαση των μυϊκών κυττάρων κατά την πέψη του κρέατος της τροφής. Αν η ενεργοποίηση της φωσφολυπάσης γίνει μέσα στους παγκρεατικούς πόρους, έχει ως συνέπεια την διάσπαση του παγκρεατικού ιστού και την εκδήλωση της παγκρεατίτιδας.
Ενδοκρινής λειτουργία. Τα παγκρεατικά κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την ενδοκρινή λειτουργία του οργάνου αποτελούν μόλις το 2% της παγκρεατικής μάζας.
Οι ορμόνες που παράγονται και εκκρίνονται είναι:
- Η γλυκαγόνη, η οποία εκκρίνεται από τα κύτταρα Α.
- Η ινσουλίνη, η οποία εκκρίνεται από τα κύτταρα Β.
- Η σωματοστατίνη, η οποία εκκρίνεται από τα κύτταρα Δ.
- Το παγκρεατικό πολυπεπτίδιο, το οποίο εκκρίνεται από τα κύτταρα F.
Η κύρια δράση των παγκρεατικών ορμονών αφορά την ρύθμιση του μεταβολισμού των υδατανθράκων, την ρύθμιση του σακχάρου του αίματος, τον ρυθμό παραγωγής και διάσπαση του γλυκογόνου, την πρωτεϊνόλυση, και την λιπόλυση.
Ποιες είναι οι συνηθέστερες παθήσεις του παγκρέατος;
Οι παθήσεις του παγκρέατος διαχωρίζονται σε καλοήθεις και κακοήθεις ως ακολούθως:
Καλοήθεις παθήσεις παγκρέατος.
- Παγκρεατίτιδα. Είναι φλεγμονώδης εξεργασία του παγκρέατος, η οποία οφείλεται στην ενεργοποίηση των παγκρεατικών ενζύμων και την αυτοπεψία του οργάνου από τα δικά του ένζυμα.
- Ψευδοκύστη παγκρέατος. Συνήθως είναι απώτερη επιπλοκή της παγρεατίτιδας.
Κακοήθεις παθήσεις παγκρέατος.
- Καρκίνος παγκρέατος. Πρόκειται για αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος. Αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου μετά τον καρκίνο του πνεύμονα και του παχέος εντέρου. Τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει αύξηση της συχνότητας με την οποία εμφανίζεται και αφορά κυρίως άνδρες ηλικίας 50-70 ετών.
- Καρκίνος του φύματος Vater. Αποτελεί το 10% των νεοπλασμάτων που αποφράσουν τον χοληδόχο πόρο.
- Όγκοι των νησιδίων του παγκρέατος. Προέρχονται από νεοπλάσματα που αφορούν τα κύτταρα της ενδοκρινούς μοίρας του παγκρέατος. Τα σημαντικότερα είναι: Το ινσουλίνωμα, προέρχεται από τα Β κύτταρα και χαρακτηρίζεται από την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων ινσουλίνης.
Το γαστρίνωμα,(σύνδρομο Zollinger –Ellison) το οποίο χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση πολλαπλών πεπτικών ελκών.
Και η παγκρεατική διάρροια,(WDHA σύνδρομο) που χαρακτηρίζεται από μεγάλες διάρροιες, σοβαρή υποκαλιαιμία και μυϊκή αδυναμία.
Διαβάστε σχετικά άρθρα