Στον οργανισμό υπάρχουν τριών ειδών αγγεία:
- Οι αρτηρίες που μεταφέρουν το οξυγονωμένο αίμα (αρτηριακό αίμα) από την καρδία προς του υπόλοιπους ιστούς του σώματος.
- Οι φλέβες που συλλέγουν και επαναφέρουν το αίμα φτωχότερο σε οξυγόνο (φλεβικό αίμα) από τους ιστούς προς τους πνεύμονες, προκειμένου να οξυγονωθεί, και στη συνέχεια πάλι στην καρδιά.
- Τα λεμφαγγεία που συλλέγουν και μεταφέρουν την λέμφο από τον διαμεσοκυτταρικό χώρο προς το φλεβικό δίκτυο.
Στα κάτω άκρα (πόδια) υπάρχουν τρεις κατηγορίες φλεβών:
- Οι επιπολής φλέβες που βρίσκονται επιφανειακά κάτω από το δέρμα του σκέλους. Διακλαδίζονται μεταξύ τους και σχηματίζουν το επιπολής ή επιφανειακά φλεβικό δίκτυο του κάτω άκρου. Το επιπολής φλεβικό δίκτυο σχηματίζεται από τις διακλαδώσεις δύο φλεβών, της μείζονος και της ελάσσονος σαφηνούς.
- Οι εν τω βάθει φλέβες που βρίσκονται βαθύτερα μέσα στις μυϊκές ομάδες του κάτω άκρου διακλαδίζονται και σχηματίζουν ένα πλούσιο δίκτυο που ονομάζεται εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο του κάτω άκρου. Το εν τω βάθη δίκτυο σχηματίζεται από της διακλαδώσεις της μηριαίας φλέβας.
- Οι διατιτρώσες ή διατιτραίνουσες φλέβες που βρίσκονται σε ορισμένα σημεία του ποδιού και συνδέουν το επιπολής φλεβικό δίκτυο με το εν τω βάθει φλεβικό δίκτυο του κάτω άκρου.
Οι φλέβες των κάτω άκρων στο εσωτερικό τους έχουν βαλβίδες που επιτρέπουν την ροή του αίματος μόνο προς μία κατεύθυνση και συγκεκριμένα από κάτω (από την περιφέρεια) προς τα επάνω (προς την καρδιά) ενώ εμποδίζουν την αντίστροφη ροή.
Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η λίμναση του αίματος στα πόδια λόγω βαρύτητας.
Τι είναι οι κιρσοί ;
Οι κιρσοί, είναι η πάθηση των φλεβών του επιπολής ή αλλιώς επιφανειακού φλεβικού δικτύου των κάτω άκρων. Η πάθηση των κιρσών πολύ συχνά αναφέρεται και ως επιπολής φλεβική ανεπάρκεια. Οι βαλβίδες των φλεβών καταστρέφονται, με αποτέλεσμα οι φλέβες να διατείνονται (σακουλιάζουν), επιμηκύνονται ενώ η πορεία τους κάτω από το δέρμα γίνεται ανώμαλη και οφιοειδής. Το αίμα που μέσω των αρτηριών φτάνει στα κάτω άκρα δυσκολεύεται να επιστρέψει στην καρδιά μέσω των φλεβών του επιπολής φλεβικού δικτύου με αποτέλεσμα να λιμνάζει στις φλέβες των κάτω άκρων. Η φλεβική ανεπάρκεια θεωρείται η πιο συχνή πάθηση των κάτω άκρων. Αφορά το 35-40% του γενικού πληθυσμού άνω των 40 ετών ενώ το 15% των ενηλίκων εμφανίζουν την πάθηση πριν την ηλικία των σαράντα. Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στην πάθηση και εμφανίζουν τη νόσο 5 φορές συχνότερα από ότι οι άντρες.
Τι προκαλεί τους κιρσούς ;
Οι κιρσοί προκαλούνται από την δυσλειτουργία ή ανεπάρκεια των βαλβίδων που βρίσκονται στο εσωτερικό των επιπολής φλεβών με αποτέλεσμα να μη κλείνουν πλήρως επιτρέποντας έτσι την παλινδρόμηση του αίματος προς τα κάτω άκρα. Σταδιακά το αίμα λιμνάζει μέσα στις φλέβες αυξάνοντας την φλεβική πίεση του επιφανειακού φλεβικού δικτύου. Με τον τρόπο αυτό η φλέβα διατείνεται, σακουλιάζει και δεν καταφέρνει να οδηγήσει το αίμα από τα πόδια προς την καρδιά. Ιδιαίτερη σημασία, για την εμφάνιση των κιρσών έχει η ανεπάρκεια της βαλβίδας που βρίσκεται στη σαφηνομηριαία συμβολή (σημείο εκβολής της μείζονος σαφηνούς στη μηριαία φλέβα, στο ύψος της βουβωνικής πτυχής) που επιτρέπει παλινδρόμηση αίματος στα άκρα κατά την όρθια στάση. Η ανεπάρκεια των βαλβίδων του επιπολής φλεβικού δικτύου είναι η πρωτοπαθής αιτία των κιρσών. Η πάθηση όμως των κιρσών μπορεί να οφείλεται και σε άλλα αίτια (δευτεροπαθή αίτια) όπως είναι η ανεπάρκεια του εν τω βάθη φλεβικού δικτύου συνήθως ως αποτέλεσμα προηγηθείσας φλεβικής θρόμβωσης, η εκ γενετής έλλειψη βαλβίδων, το σύνδρομο Klippel-Trenaunay (φλεβική δυσπλασία) κλπ.
Ποιοι παράγοντες ευνοούν την εμφάνιση των κιρσών ;
Οι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την εμφάνιση της νόσου είναι:
- Η κληρονομικότητα. Το 85% των ασθενών έχει συγγενή πρώτου βαθμού που επίσης πάσχει από φλεβική ανεπάρκεια.
- Η ηλικία άνω των 40 ετών αυξάνει την συχνότητα της νόσου.
Το γυναικείο φύλο λόγω ορμονών εκδηλώνει τη νόσο πέντε φορές συχνότερα από ότι στους άντρες. - Η μακροχρόνια λήψη αντισυλληπτικών.
- Η εγκυμοσύνη λόγω αυξημένης ενδοκοιλιακής πίεσης δυσκολεύει την φλεβική επιστροφή του αίματος των κάτω άκρων με συνέπεια την διάταση του επιφανειακού φλεβικού δικτύου.
- Η παχυσαρκία επιδεινώνει σημαντικά την ομαλή κυκλοφορία του αίματος.
- Η δυσκοιλιότητα και ο χρόνιος βήχας.
- Η παρατεταμένη ορθοστασία. Η επιπολής φλεβική ανεπάρκεια έχει χαρακτηριστικά επαγγελματικής νόσου καθώς τη συναντάμε ευρέως σε εργαζόμενους που μένουν όρθιοι πολλές ώρες όπως για παράδειγμα οι πωλητές.
Ποία είναι τα συμπτώματα των κιρσών ;
Οι κιρσοί διαπιστώνονται αρχικά από τον ίδιο τον ασθενή. Στην όρθια θέση οι επιπολής φλέβες γίνονται ορατές και ψηλαφώνται οι κιρσοειδείς διατάσεις, συνήθως στη γαστροκνήμια και στην έσω επιφάνεια του σκέλους. Με την εξέλιξη της νόσου οι φλέβες διατείνονται όλο και περισσότερο ενώ αυξάνεται ο αριθμός και η έκταση τους στην επιφάνεια του άκρο. Εκτός της δυσμορφίας από αισθητικής πλευράς, το συχνότερο ενόχλημα είναι η δερματική ευαισθησία και ο εντοπισμένος πόνος στην περιοχή γύρο από τους κιρσούς. Πολύ συχνά ο πάσχων αναφέρει αίσθημα μουδιάσματος ή κάψιμο στην περιοχή της γαστροκνημίας (γάμπα) ενώ άλλες φορές αναφέρει έντονη φαγούρα κυρίως κατά μήκος των φλεβών. Τα ενοχλήματα γίνονται εντονότερα προς το τέλος της ημέρας, μετά ορθοστασία ή όταν ο καιρός είναι ζεστός.
Με την εξέλιξη της νόσου, η αυξημένη φλεβική πίεση προκαλεί τροφικές αλλοίωσες στο δέρμα της κνήμης το οποίο λεπτύνεται (ατροφεί), μπορεί να γίνει σκούρο καφέ και να παρουσιάσει δερματικό έκζεμα ή ακόμα και άτονα έλκη. Δηλαδή πληγές που δεν επουλώνονται.
Τι θα συμβεί αν οι κιρσοί παραμείνουν χωρίς θεραπεία ;
Οι κιρσοί είναι εξελικτική πάθηση και συνήθως επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου. Εκτός της αισθητικής δυσμορφίας προκαλούν σοβαρές λειτουργικές αλλοιώσεις όπως:
- Δερματικές βλάβες. Τέτοιες βλάβες είναι η ατροφία του δέρματος, η λέπτυνση του πάχους της επιδερμίδας και η πτώση των τριχών, η υπέρχρωση, το δερματικό έκζεμα και τέλος τα άτονα έλκη.
- Επιπολής φλεβική θρόμβωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις η παρατεταμένη στάση του αίματος στις επιπολής φλέβες προκαλεί θρομβώσεις. Η επιπολής θρομβοφλεβίτιδα χαρακτηρίζεται από οξύ πόνο, ερυθρότητα, σκλήρυνση της προσβεβλημένης φλέβας και πυρετό.
- Εν τω βάθη φλεβική θρόμβωση. Σε σπάνιες περιπτώσεις είναι δυνατόν να συμβεί επέκτασης της θρόμβωσης στις εν του βάθη φλέβες. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι δυνατόν να συμβεί ακόμα και πνευμονική εμβολή.
Θα χρειαστούν εξετάσεις για την διάγνωση των κιρσών ;
Σε κάθε περίπτωση κιρσών κάτω άκρων είναι άκρως απαραίτητο να γίνει έλεγχος από τον ειδικό γιατρό προκειμένου να διαπιστωθεί η αιτιολογία της πάθησης. Να διερευνηθεί δηλαδή, αν πρόκειται για πρωτοπαθείς κιρσούς ή αν είναι δευτεροπαθείς, όπως για παράδειγμα αποτέλεσμα εν τω βάθη φλεβικής θρόμβωσης. Ο έλεγχος αυτός είναι απαραίτητος, αφού από αυτόν εξαρτάται και το είδος της θεραπευτικής αντιμετώπισης. Η πιο συνηθισμένη εξέταση είναι το υπερηχογράφημα triplex των φλεβών, χωρίς να αποκλείονται και άλλες πιο σύνθετες εξετάσεις.
Ποια είναι η θεραπεία των κιρσών ;
Η οριστική θεραπεία των κιρσών των κάτω άκρων είναι πάντα χειρουργική. Στόχος της χειρουργικής αντιμετώπισης είναι η αφαίρεση των μεγάλως φλεβικών αγγείων του επιπολής φλεβικού δικτύου, δηλαδή της μείζονος σαφηνούς και αν πάσχει και της ελάσσονος σαφηνούς καθώς και των κιρσοειδών διατάσεων. Οι χειρουργικές τεχνικές που εφαρμόζονται σήμερα είναι:
- Χειρουργική εκρίζωση των φλεβών. Η μέθοδος αυτή είναι η πιο πολυχρησιμοποιημένη και διαδεδομένη τεχνική. Εκτελείται με μικρή τομή (των 4-5 εκ.) στην μηρογενετική πτυχή όπου γίνεται παρασκευή και απολίνωση της μείζονος σαφηνούς στο ύψος της συμβολής με την μηριαία φλέβα. Στην συνέχεια η φλέβα καθετηριάζετε με ειδικό καθετήρα (striper) σε όλο το μήκος της και αφαιρείται μέσο μικρής οπής. Το μυστικό της επιτυχούς χειρουργικής θεραπείας των κιρσών των κάτω άκρων έγκειται στην προσεκτική παρασκευή της σαφηνομηριαίας συμβολής και στην αναγνώριση και απολίνωση όλων εκείνων των φλεβών που εκβάλλουν στην μείζονα σαφηνή στην περιοχή της συμβολής της με την μηριαία φλέβα. Καθώς και στην αναγνώριση και απολίνωση των διατιτραινουσών φλεβών. Η επέμβαση εκτελείται με γενική αναισθησία και διαρκεί περίπου μία ώρα. Ο ασθενής παίρνει εξιτήριο την επόμενη ημέρα μετά το χειρουργείο, ενώ μπορεί να επιστρέψει στην εργασία του χωρίς καμία ενόχληση φορώντας κάλτσες διαβαθμιζόμενης πίεσης για διάστημα περίπου τριών εβδομάδων.
Η μείζονα σαφηνής καθετηριάζετε με τον ειδικό καθετήρα
(striper) από την σαφηνομηριαία συμβολή μέχρι και κάτω του γόνατος. Στην συνέχεια ο καθετήρας και η φλέβα αφαιρούνται μαζί από μικρή οπή του δέρματος.
Στην εικόνα φαίνεται ο καθετήρας και η φλέβα μετά την αφαίρεση τους
- Ενδαγγειακή θερμική ίνωση με την χρήση RF ή Laser. Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται τα τελευταία 3-4 χρόνια. Ένας ειδικός καθετήρας (οπτική ίνα) εισάγεται διαδερμικά για τον καθετηριασμό της σαφηνούς φλέβας κάτω από το γόνατο και προωθείται με έλεγχο (διεγχειρητικό triplex) προς την σαφηνομηριαίας συμβολή. Στην συνέχεια μέσω ραδιοκυμάτων ή laser η φλέβα σταδιακά θερμαίνεται περίπου στους 1200 C. Έτσι, επέρχεται συστολή του κολλαγόνου, ενδοθηλιακή και μυϊκή νέκρωση του αγγείου, με αποτέλεσμα η φλέβα να συγκλείσει. Η νέα αυτή μέθοδος (RF closure) έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα προκαλεί λιγότερες μελανιές αλλά είναι νωρίς για πλήρη αξιολόγηση. Επιπλέον, οι τεχνικές αυτές θεραπεύουν μόνο ένα τμήμα των στελεχών των φλεβών και γι’ αυτό συνδυάζονται συχνά με μικροφλεβεκτομές ή και με σκληροθεραπεία, ώστε να αφαιρεθούν οι κλάδοι των στελεχών και οι διατιτραίνουσες φλέβες.
Ο καθετήρας εισάγεται στην φλέβα.
Η φλέβα σταδιακά θερμαίνεται μέχρι που αποφράσσεται.
- Σκληροθεραπεία. Περιλαμβάνει την τοπική έγχυση σκληρυντικών ουσιών με ενέσεις εντός μικρών κιρσοειδών διευρύνσεων προκαλώντας καταστροφή του ενδοθηλίου και ινώση των φλεβών. Η μέθοδος εφαρμόζεται με επιτυχία ως συμπληρωματική θεραπεία μετά τη χειρουργική επέμβαση ή στην αντιμετώπιση των ευρυαγγειών. Σε καμία περίπτωση όμως δεν είναι μέθοδος θεραπείας των κιρσών των κάτω άκρων.