Τι είναι το ψαλίδι υπερήχων;
Είναι τεχνολογικά εξελιγμένο χειρουργικό εργαλείο. Ονομάζεται ψαλίδι γιατί είναι σχεδιασμένο να έχει δύο σιαγώνες όπως το κλασικό ψαλίδι. Λειτουργεί όμως, με τελείως διαφορετικό τρόπο. Ενώ το κλασικό ψαλίδι κόβει τέμνοντας τους ιστούς και τα αγγεία. χωρίς διάκριση. Το ψαλίδι υπερήχων κόβει ανάλογα, με την σύσταση των ιστών και με τέτοιο τρόπο που ταυτόχρονα κάνει αιμόσταση ενώ η εκτομή είναι σημειακή δηλαδή σε κυτταρικό επίπεδο. Επίσης είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιτυχώς τόσο στην ανοιχτή όσο και την λαπαροσκοπική χειρουργική επέμβαση. Το ψαλίδι υπερήχων σχεδιαστικέ και εφαρμόζεται στην χειρουργική τα τελευταία 20 έτη ενώ ανήκει και αυτό στα τεχνολογικά θαύματα της χειρουργικής του 20ου αιώνα.
Πώς λειτουργεί το ψαλίδι υπερήχων;
Το ψαλίδι υπερήχων βασίζεται στην μετατροπή της υπερηχητικής παλμικής ενέργειας σε μηχανική. Η βασική αρχή λειτουργίας έχει ως εξής: μία πηγή ηλεκτρικού ρεύματος προωθεί το ηλεκτρικό σήμα μέσο ενός αποστειρωμένου καλωδίου, στην άκρη του οποίου βρίσκεται ένα πιεζοηλεκτρικό κεραμικό. Το ηλεκτρικό ρεύμα μετατρέπεται μέσα στο κεραμικό αυτό σε μηχανική ενέργεια δηλαδή σε παλμική κίνηση του μετάλλου σε συχνότητα υπερήχων. Η παλμική κίνηση μεταφέρεται με εσωτερική επαφή στην άκρη ενός εργαλείου το οποίο διαθέτει δύο αμβλείες σιαγόνες όπως στο κλασικό ψαλίδι. Με την διαφορά όμως ότι, η μία σιαγόνα είναι σταθερή ενώ η άλλη μπορεί να κινείται γραμμικά. Έτσι λοιπόν, την ώρα της ενεργοποίησης, η κινητή σιαγόνα στην άκρη του εργαλείου πάλλεται με υπερηχητική ταχύτητα, διανύοντας όμως μία απόσταση λίγων «μικρών», δηλαδή λίγων χιλιοστών του χιλιοστού. -Το μικρό αποτελεί μονάδα μήκους ίση με το ένα εκατομμυριοστό του μέτρου ο διεθνής συμβολισμός του είναι το μm.- Η παλμική αυτή κίνηση είναι τόσο μικρή και εκτελείται με τέτοια ταχύτητα που δεν είναι ορατή με το ανθρώπινο μάτι. Όταν η παλλόμενη σιαγόνα έρθει σε επαφή με τον ιστό, τα μόρια των πρωτεϊνών αρχίζουν να πάλλονται γρήγορα, με υπερηχητική ταχύτητα, με αποτέλεσμα οι χημικοί δεσμοί των πρωτεϊνών να υδρολύονται (πρωτεϊνόλυση), δηλαδή να «σπάνε» οι δεσμοί υδρογόνου που συνθέτουν την πρωτεΐνη. Ο ιστός εσωτερικά (σε κυτταρικό επίπεδο) δημιουργεί μία «φουσκάλα» με υδρολυμένες πρωτεΐνες (φαινόμενο σπηλαιοποίησης), ενώ σταδιακά επιτυγχάνεται απόφραξη των αγγείων άρα αιμόσταση (σταματάει δηλαδή η ροή του αίματος) και ο ιστός διατέμνεται (κόβεται). Όλα αυτά χωρίς να διαρρέει ρεύμα τον ασθενή, χωρίς να αυξάνεται η θερμοκρασία των ιστών (επιτυγχάνεται σχεδόν η μισή άνοδος θερμοκρασίας από ότι στην διπολική διαθερμία) ενώ η διασπορά θερμοκρασίας είναι λιγότερη του ενός χιλιοστού.
Τα πλεονεκτήματα φυσικά είναι πάρα πολλά. Η μικρή άνοδο της θερμοκρασίας των ιστών, η πλήρη απουσία ηλεκτρικού ρεύματος και η ελάχιστη διασπορά θερμότητας στους παρακείμενους ιστούς προφυλάσσουν την ομοιόσταση των υγιών ιστών εξασφαλίζοντας ταχύτερη επούλωση ενώ ταυτόχρονα προστατεύονται οι παρακείμενες ανατομικές δομές. Ο μετεγχειρητικός πόνος είναι σημαντικά μικρότερος, ενώ η αιμόσταση των ιστών που διατέμνονται είναι πλήρης (για αγγεία μεγέθους έως 5 χιλιοστά). Επιπλέον δεν υπάρχουν φαινόμενα καυτηριασμού ιστού σε άσχετα σημεία του σώματος, δεν επηρεάζονται τα μόνιτορ παρακολούθησης του ασθενούς από ελάχιστες διαρροές ρεύματος (όπως συμβαίνει ενίοτε με την μονοπολική διαθερμία), ενώ και για τους ασθενείς που φέρουν βηματοδότη, η συσκευή του βηματοδότη μένει από την αρχή έως το τέλος της επέμβασης ανεπηρέαστη.
Τι οφέλη έχει ο ασθενής από την χρήση του ψαλιδιού υπερήχων;
Με την χρήση του ψαλιδιού υπερήχων ο ιστός διατέμνεται σε κυτταρικό επίπεδο ενώ ταυτόχρονα επιτυγχάνεται αιμόσταση χωρίς να αυξάνεται ουσιαστικά η θερμότητα και άρα η θερμική καταπόνηση των ιστών. Με τον τρόπο αυτό διαφυλάσσεται η ομοιόσταση των υγιών ιστών ενώ επιτυγχάνεται γρήγορη επούλωση του χειρουργικού τραύματος. Επίσης ο μετεγχειρητικός πόνος (ο οποίος είναι ανάλογος της ιστικής βλάβης) είναι σημαντικά ελαττωμένος. Τα οφέλη για τον ασθενή συνοψίζονται στα εξής:
- διατομή των ιστών και ταυτόχρονη αιμόσταση
- μείωση της διεγχειρητικής απώλειας αίματος και άρα των πιθανών μεταγγίσεων
- ελάχιστη θερμική καταπόνηση των υγιών ιστών και διαφύλαξη της ομοιόστασης τους
- ταχύτερη επούλωση του χειρουργικού τραύματος
- μείωση του μετεγχειρητικού πόνου
- ταχύτερη εκτέλεση της χειρουργικής επέμβασης και άρα μείωση του χειρουργικού stress και του χρόνου αναισθησίας
- καθίσταται δυνατή η ασφαλής εκτομή συμπαγών οργάνων όπως για παράδειγμα του ήπατος και του σπληνός
- διευκολύνεται σημαντικά η εκτέλεση προηγμένων λαπαροσκοπικών και ογκολογικών επεμβάσεων.
Συνήθως, σε ποιες επεμβάσεις χρησιμοποιείται το ψαλίδι υπερήχων;
Το ψαλίδι υπερήχων είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να χρησιμοποιείται τόσο στις ανοιχτές όσο και στις λαπαροσκοπικές επεμβάσεις. Τα οφέλη του όμως, το καθιστούν απαραίτητο εργαλείο στα χέρια του χειρουργού κυρίως σε μεσαίας και μεγάλης βαρύτητας χειρουργικές επεμβάσεις όπως:
- στις προηγμένες λαπαροσκοπικές χειρουργικές επεμβάσεις (θολοπλασική κατά Nissen, γαστρικό sleeve κτλ.)
- στις ογκολογικές επεμβάσεις (κολεκτομή, χαμηλή πρόσθια εκτομή, γαστρεκτομές κτλ.)
- στις χειρουργικές επεμβάσεις του θυρεοειδούς
- στον λεμφαδενικό καθαρισμό μασχάλης για νεοπλάσματα του μαστού
- στις γυναικολογικές ογκολογικές επεμβάσεις
Αντίθετα η χρήση του δεν κρίνεται σκόπιμη σε σχετικά αναίμακτες επεμβάσεις όπως στην λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή, την πλαστική των κηλών του κοιλιακού τοιχώματος, την σκωληκοειδεκτομή και παρόμοιες επεμβάσεις.