Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: Διάγνωση, αντιμετώπιση

Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: Διάγνωση, αντιμετώπιση

Τι είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή για συντομία ΓΟΠ είναι πάθηση του πεπτικού που προκαλείται όταν το όξινο περιεχόμενο του στομάχου παλινδρομεί προς τον οισοφάγο. Επειδή το περιεχόμενο του στομάχου είναι όξινο (έχει χαμηλό PH) όταν παλινδρομεί προς το κατώτερο τμήμα του οισοφάγου προκαλεί χημικό έγκαυμα, που εκδηλώνεται με πόνο και αίσθημα καύσου. Το τοίχωμα του στομάχου είναι έτσι κατασκευασμένο ώστε να μη διαβρώνεται από το οξύ. Ο οισοφάγος όμως, δεν έχει τέτοια προστασία για το οξύ. Όταν η παλινδρόμηση είναι χρόνια και συνεχής, προκαλούνται μόνιμες βλάβες στον βλεννογόνο του οισοφάγου και τότε στη πάθηση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης προστίθεται και η πάθηση του οισοφάγού που ονομάζεται οισοφαγίτιδα.

γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Γιατί συμβαίνει η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Φυσιολογικά μετά την μάσηση της τροφής, αυτή περνάει μέσα από τον οισοφάγο προκειμένου να φτάσει στο στομάχι για να συνεχιστεί η πέψη. Στο σημείο που ο οισοφάγος ενώνεται με το στομάχι βρίσκεται ο καρδιοοισοφαγικός σφιγκτήρας ή αλλιώς κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας. Πρόκειται για μυ, που είναι διαρκώς σε σύσπαση και χαλαρώνει μόνο για να επιτρέψει σε μία μπουκιά τροφής, να περάσει από τον οισοφάγο στο στομάχι. Με τον τρόπο αυτό, λειτουργεί ως ανεπίστροφη βαλβίδα που επιτρέπει την είσοδο της τροφής από τον οισοφάγο προς το στομάχι, ενώ εμποδίζει την παλινδρόμηση των γαστρικών υγρών και της τροφής προς τον οισοφάγο. Όταν ο κατώτερος οισοφαγικός σφικτήρας δεν λειτουργεί σωστά ή ανεπαρκή τότε το περιεχόμενο του στομάχου είναι δυνατόν να περάσει προς τον οισοφάγο και να προκαλέσει χημικό έγκαυμα. Η συχνή παλινδρόμηση των οξέων του στομάχου προς τον οισοφάγο προκαλεί βλάβη του βλεννογόνου του δηλαδή οισοφαγίτιδα. Η μόνη άμυνα του οισοφάγου απέναντι στην δράση των γαστρικών οξέων είναι το σάλιο που μέχρι κάποιο βαθμό καταφέρνει να εξουδετερώνει τα οξέα και ο μηχανικός καθαρισμός του οισοφάγου που γίνεται με επανειλημμένες περισταλτικές κινήσεις. Η βαρύτητα της οισοφαγίτιδας που προκαλείται από την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι ανάλογη του βαθμού της ανεπάρκειας του καρδιοοισοφαγικού σφιγκτήρα.

γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Ποια είναι τα αίτια της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης;

Τα αίτια της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης ή με άλλα λόγια οι αιτίες που προκαλούν ανεπάρκεια ή δυσλειτουργία του κατώτερου οισοφαγικού σφικτήρα είναι τα ακόλουθα:

  • Διαφραγματοκήλη. Είναι η συνηθέστερη αιτία γαστρικής παλινδρόμησης. Το διάφραγμα είναι ένας μεγάλος θολωτός μυς, που χωρίζει την κοιλιά από τον θώρακα εμποδίζοντας το κατώτερο τμήμα του οισοφάγου και το στομάχι να μπουν στην θωρακική κοιλότητα. Όταν αυτό αποτυγχάνει τότε τμήμα του στομάχου ή /και το κατώτερο τμήμα του οισοφάγου (που φυσιολογικά βρίσκεται κάτω από το διάφραγμα στην περιοχή της κοιλιάς) μπαίνουν στην περιοχή του θώρακα. Η πάθηση αυτή ονομάζεται διαφραγματοκήλη.
  • Η κατανάλωση ορισμένων τροφών. Υπάρχουν ορισμένα είδη τροφών που περιέχουν χημικές ενώσεις που προκαλούν χαλάρωση του καρδιοοισοφαγικού σφιγκτήρα και προδιαθέτουν σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Τέτοιες είναι η σοκολάτα, το αλκοόλ, γεύματα πλούσια σε λίπος, αφεψήματα με μέντα και δυόσμο. Επίσης η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων καφέ, τσάι και αλκοόλ αυξάνουν την έκκριση γαστρικού οξέως. Επιπλέον αρνητικά επιδρούν οι κατά τα άλλα θρεπτικότατοι χυμοί από εσπεριδοειδή φρούτα, όπως και το κόκκινο κρασί λόγω της περιεκτικότητας του σε τανίνες. Τέλος, αρνητικό ρόλο έχουν τα μεγάλα και βαριά γεύματα, το να ξαπλώνουμε αμέσως μετά το φαγητό ή το να σκύβουμε φαγωμένοι.
  • Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού. Προκαλεί μεγάλη και παρατεταμένη διάταση του στομάχου που οδηγεί σε ανεπάρκεια του οισοφαγικού σφιγκτήρα και επεισόδια γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Επιπλέον επιβαρυντικός παράγοντας είναι το ξάπλωμα μετά μεγάλα και βαριά γεύματα καθώς και το σκύψιμο ή η χειρονακτική εργασία με γεμάτο το στομάχι.
  • Η παχυσαρκία. Η παχυσαρκία οδηγεί σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση με δύο τρόπους. Πρώτων είναι αιτία πρόκλησης διαφραγματοκήλης και δεύτερον οδηγεί σε αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση με συνέπεια να αυξάνεται ανάλογα και η ενδογαστρική πίεση με συνέπεια την ανεπάρκεια του καρδιοοισοφαγικού σφιγκτήρα και γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Υπολογίζεται ότι, το 85-90% των ανθρώπων με νοσογόνο παχυσαρκία (BMI>40) έχουν κάποιου βαθμού γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
  • Το κάπνισμα. Η νικοτίνη των τσιγάρων προκαλεί μεγάλη και παρατεταμένη χαλάρωση του γαστροοισοφαγικού σφιγκτήρα. Έτσι το κάπνισμα και ειδικά μετά τα γεύματα είναι σοβαρός παράγοντας γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
  • Εγκυμοσύνη. Η χαλάρωση του οισοφαγικού σφιγκτήρα είναι φυσιολογική και αναμενόμενη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επιπλέον και η αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση που προκαλεί η προοδευτική αύξηση του μεγέθους της μήτρας προκαλούν συχνά επεισόδια γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Μετά τον τοκετό όμως η παλινδρόμηση της εγκυμοσύνης διορθώνεται.

γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Ποια είναι τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης;

Σε όλους τους ανθρώπους μπορεί να παρουσιαστεί κάποιο επεισόδιο γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και κυρίως μετά από μεγάλο γεύμα που συνοδεύεται με κατανάλωση αλκοόλ. Σε αυτές τις περιπτώσεις το συνηθέστερο σύμπτωμα είναι η ανάγωγη όξινου περιεχομένου προς το στόμα ή όξινες ερυγές (ρέψιμο). Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν γρήγορα χωρίς άλλες εκδηλώσεις.

Αυτό όμως, που χαρακτηρίζει την πάθηση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης είναι μια σειρά επιπλέον συμπτωμάτων, η διάρκεια τους, η συχνότητα και η ευκολία με την οποία εμφανίζονται. Κάποιες εκδηλώσεις της νόσου μπορεί να εμφανίζονται ακόμα με άδειο το στομάχι ή κατά την σωματική δραστηριότητα του σκυψίματος ή της ανύψωσης βάρους. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι:

γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

  • Αίσθημα καψίματος (καυστικό άλγος) πίσω από το στέρνο. Μπορεί να αντανακλά και μέχρι τη βάση του λαιμού. Συνήθως αρχίζει μία με δύο ώρες μετά το γεύμα και είναι δυνατόν να διαρκέσει για ώρες.
  • Όξινες ερυγές (ρεψίματα). Συνήθως αρχίζουν αμέσως μετά ή και κατά την διάρκεια του γεύματος και διαρκούν για αρκετό διάστημα.
  • Επίμονος νυχτερινός βήχας. Κατά την νυχτερινή κατάκλιση και ειδικά αν έχει προηγηθεί γεύμα αμέσως πριν, εμφανίζεται έντονος παροξυσμικός βήχας και αίσθημα πνιγμονής που αναγκάζει τους πάσχοντες να σηκωθούν από το κρεβάτι τους.
  • Πρωινή βραχνάδα. Η πρωινή βραχνάδα αποτελεί και συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης ενώ πιθανόν να οφείλεται σε οίδημα των φωνητικών χορδών του λάρυγγα συνεπεία έκθεσης τους στο όξινο περιεχόμενο του στομάχου που παλινδρομεί κατά τη νύχτα. Συχνό εύρημα σε πάσχοντες από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι η εμφάνιση πολύποδα των φωνητικών χορδών.
  • Δύσοσμη αναπνοή. Ειδικά το πρωί.
  • Διάβρωση των δοντιών. Η διάβρωση των δοντιών είναι χαρακτηριστική της νόσου και οφείλεται στην παρατεταμένη έκθεση τους σε όξινο περιβάλλων. Συνήθως αφορά τα δόντια της δεξιά ή της αριστερής πλευρά ανάλογα με την πλευρά που συνηθίζει να κοιμάται ο πάσχων.
  • Εμετοί. Συχνά ο εμετός είτε προκαλείται από τον ασθενή είτε επέρχεται από μόνος του, ανακουφίζει αφού μειώνει το περιεχόμενο και την οξύτητα του στομάχου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, το ένα τρίτο (δηλαδή το 33%) των ανθρώπων με διαπιστωμένη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση δεν εμφανίζει συμπτώματα. Στους ανθρώπους αυτούς, η νόσος δεν γίνεται αντιληπτή με αποτέλεσμα να μη λαμβάνουν θεραπευτική αγωγή παρότι η πάθηση εξελίσσεται.

Ποιές είναι οι επιπλοκές απο την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση;

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι χρόνια πάθηση και οδηγεί σε χρόνιο ερεθισμό του κατώτερου τμήματος του οισοφάγου. Όσο πιο συχνά τα επεισόδια παλινδρόμησης τόσο μεγαλύτερος και ο κίνδυνος για επιπλοκές όπως:

  • Οισοφαγίτιδα. Πρόκειται για διάβρωση και στην συνέχεια έλκος του βλεννογόνο του κατώτερου οισοφάγου. Ανάλογα με τον βαθμό της βλεννογονικής βλάβης και την έκταση της διακρίνονται τέσσερις βαθμοί οισοφαγίτιδας.
  • Αιμορραγία. Η οισοφαγίτιδες 3ου βαθμού συνοδεύονται από αιμορραγία. Οι αιμορραγίες αυτές συνήθως είναι μικρής έντασης και προκαλούν χρόνιες σιδηροπενικές αναιμίες.
  • Στενώσεις του οισοφάγου και δυσφαγία. Ο χρόνιος ερεθισμός του οισοφάγου οδηγεί στον σχηματισμό δακτυλίων που προκαλούν στένωση του αυλού του οισοφάγου και πιθανόν δυσφαγία.
  • Οισοφάγος Barrett. Πρόκειται για μετάπλαση του φυσιολογικού οισοφαγικού βλεννογόνου σε βλεννογόνο στομάχου ή εντέρου. Ο οισοφάγος Barrett είναι σοβαρή πάθηση αφού αποτελεί προκαρκινική κατάσταση. Περίπου το 10% των ασθενών με οισοφάγο Barrett θα εκδηλώσουν καρκίνο του οισοφάγου ενώ ο κίνδυνος ανάπτυξης αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου αυξάνεται κατά 100 περίπου φορές. Οι ασθενής με οισοφάγο Barrett οφείλουν να μπαίνουν σε πρόγραμμα παρακολούθησης με ασφαλή μεθοδολογία.
  • Υποτροπιάζουσες λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού.
  • Πνευμονία από εισρόφηση. Είναι σπάνια επιπλοκή και οφείλεται στην είσοδο του γαστρικού περιεχομένου που παλινδρομεί από το στομάχι προς τον οισοφάγο και από εκεί προς την αναπνευστική οδό, την τραχείας και στην συνέχεια στον πνεύμονα.
  • Άσθμα. Πρόκειται για επιπλοκή που εντοπιστικέ και μελετήθηκε μόλις τα τελευταία χρόνια. Οι κρίσεις δύσπνοιας, που συχνά χαρακτηρίζονται ως μη εποχιακές κρίσεις βρογχικού άσθματος στην ουσία δεν είναι πραγματικές κρίσεις άσθματος άλλα οφείλονται στην εισρόφηση γαστρικού περιεχομένου, το οποίο παλινδρομεί μέσο του οισοφάγου και εισέρχεται στο λάρυγγα η στην τραχεία.

Πώς γίνεται η διάγνωση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης;

Το ιστορικό και η κλινική εικόνα του ασθενούς θέτουν την υποψία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Παρόλα αυτά είναι απαραίτητη η επιβεβαίωση της νόσου με απεικονιστικές και άλλες εξετάσεις προκειμένου να προσδιοριστεί η βαρύτητα της νόσου και να αποκλείονται άλλες νοσολογικές οντότητες, όπως ο οισοφάγος Barrett, που θα απαιτούσαν διαφορετική θεραπευτική αντιμετώπιση. Οι εξετάσεις αυτές είναι:

  • Γαστροσκόπηση. Με την οποία ελέγχεται ο οισοφάγος και διαπιστώνεται η παρουσία πιθανής διαφραγματοκήλης
  • 24ωρη πεχαμετρία οισοφάγου. Με την μέθοδο αυτή μετριέται η οξύτητα των υγρών του οισοφάγου, μέσω ενός ηλεκτροδίου που φτάνει από τη μύτη στον οισοφάγο και παραμένει για 24ώρες, ενώ ο ασθενής εκτελεί κανονικά τις καθημερινές του συνήθειες. Οι μετρήσεις καταγράφονται σε ειδική συσκευή που φέρει μαζί του ο ασθενής. Στην συνέχεια οι μετρήσεις που έχουν καταγραφεί αναλύονται μέσο ειδικού προγράμματος και εξάγονται συμπεράσματα για την πάθηση. Για την επιβεβαίωση της νόσου και το βαθμό παλινδρόμησης, αξιολογούνται η διάρκεια του χρόνου που το PH είναι χαμηλότερο από 4 και η συχνότητα των παλινδρομήσεων. Πτώση του PH στον αυλό του οισοφάγου κάτω του 4, η οποία διαρκεί περισσότερο από 10-18 δευτερόλεπτα υποδηλώνει γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
  • Bernstein test. Πρόκειται για σπανιότερη εξέταση κατά την οποία, μέσω ενός λεπτού σωλήνα, διοχετεύεται ένα ήπιο οξύ, στον οισοφάγο και αναπαράγονται τα συμπτώματα της νόσου.
  • Μανομετρία οισοφάγου. Είναι η εξέταση με την οποία μετριέται και καταγράφεται η πίεση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα (καρδιοοισοφαγικός σφιγκτήρας) κατά τη κατάποση. Με την εξέταση αυτή ελέγχεται η λειτουργική ικανότητα και η επάρκεια του σφιγκτήρα του οισοφάγου. Είναι εξέταση απαραίτητη σε περίπτωση χειρουργικής διόρθωσης της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Ποια είναι η θεραπεία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης;

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης εξαρτάται από την βαρύτητα και τη χρονιότητα της πάθησης, από τον βαθμό της οισοφαγίτιδας, από την παρουσία ή όχι διαφραγματοκήλης και από την ύπαρξη ή όχι του οισοφάγου Barrett.

Το πρώτο βήμα της θεραπευτικής αντιμετώπισης είναι η διόρθωση των διατροφικών συνηθειών και των συνηθειών της καθημερινής διαβιώσεις. Συμβουλές για την αντιμετώπιση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης. Σε αρκετούς ασθενείς και μόνο οι αλλαγές του τρόπου διατροφής και διαβίωσης οδηγούν σε ύφεση των ενοχλημάτων και τη πλήρη θεραπεία της νόσου.
Το δεύτερο στάδιο της θεραπευτικής αντιμετώπισης περιλαμβάνει τη χρήση φαρμάκων που σκοπό έχουν να μειώσουν την ποσότητα και την οξύτητα των υγρών του στομάχου και να βελτιώσουν την κινητικότητα του στομάχου. Τέτοια φάρμακα είναι τα:

  • Αντιόξινα. Που στοχεύουν στην μείωση της οξύτητας των γαστρικών υγρών όπως για παράδειγμα η σουκραλφάτη.
  • Αντιεκκριτικά Που στοχεύουν στην μείωση του παραγόμενου υδροχλωρικού οξέως από τα οξεοπαραγωγά κύτταρα του στομάχου. Στα φάρμακα της κατηγορίας αυτής ανήκουν οι αναστολείς αντλίας υδρογόνου όπως οι ομεπραζόλες και οι αναστολείς ισταμίνης (Η2) όπως η σιμεθιδίνη.
  • Γαστρορυθμιστικά. Που στοχεύουν στην ομαλή κένωση του στομάχου και πιθανών να βελτιώνουν την συσπαστική ικανότητα του οισοφαγικού σφιγκτήρα.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, η φαρμακευτική αγωγή πρέπει πάντα να συνδυάζεται με την βελτίωση των διατροφικών συνηθειών.
Κάποιες φορές η φαρμακευτική αγωγή δεν καταφέρνει να ελέγξει την νόσο ή όπως συμβαίνει συνήθως μετά την διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής τα συμπτώματα επανέρχονται το ίδιο βασανιστικά όπως πριν.

Σε αυτές λοιπόν τις περιπτώσεις, όπως και στις περιπτώσεις που αιτία της νόσου είναι η διαφραγματοκήλη είναι επιβεβλημένη η χειρουργική επέμβαση. Οι επεμβάσεις αυτές, ονομάζονται αντιπαλινδρομικές και στόχο έχουν να δημιουργήσουν έναν βαλβιδικό μηχανισμό στην περιοχή της γαστροοισοφαγικής συμβολής, ώστε να διορθωθεί η παλινδρόμηση και να απαλλάξει τον ασθενή από ενοχλήσεις, επιπλοκές, αλλά και από την εξάρτησή του από τα φάρμακα.

Η λαπαροσκοπική θολοπλαστική κατά Nissen είναι η συνηθέστερη αντιπαλινδρομική επέμβαση για την χειρουργική διόρθωση της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμηση.

 

 

Διαβάστε σχετικά άρθρα